زینک اکساید پودری - اکسید روی (Zinc Oxide)

• نام: اکسید روی (زینک اکساید)
• نام انگلیسی: ZINC OXIDE
• سایر نامها: زینک اکساید - سفیداب روی - توتیا
• فرمول مولکولی: ZnO
• جرم مولی: 81.408 g/mol
• شکل ظاهری: White solid
• چگالی: 5.606 g/cm3
• دمای ذوب: ۱۹۷۵ °C (decomposes)[۱]
• دمای جوش: ۲۳۶۰ °C
• انحلال‌پذیری در آب: 0.16 mg/100 mL (30 °C)
• نوار ممنوعه: 3.3 eV (direct)
• ضریب شکست (nD): 2.0041

توتیا

توتیا در واقع همان اکسید ناخالص فلز روی (زینک اکساید) است که در قدیم از توتیا برای ساختن فلز برنج و درمان بیماری‌های مرتبط با چشم بهره می‌گرفتند.

در قدیم آن را سنگ سرمه نیز می‌گفتند و برای آن سه گونه قائل بودند: زرد، کبود و توتیای قلم که توتیای قلم کرمانی بهترین نوع آن بود. واژهٔ توتیا را عربی شده واژه فارسی دوده‌ها دانسته‌اند.

توتیا امروزه نیز با نام زینک اکساید در پودر بچه، پمادهای پوستی، کرم ضدآفتاب، شامپو ضدشوره و… استفاده می‌شود. توتیا از اکتشافات ایرانیان بوده و بنابر گزارش مارکوپولو، روش استخراج آن به طریق تقطیر بخار حاصل از ذوب سنگ روی بر میله‌های فولادی سرد بوده‌است

مصارف دارویی

در پزشکی و بهداشت این ترکیب با نام زینک اکساید در پودر بچه، پمادهای پوستی، کرم ضدآفتاب، شامپو ضدشوره و… استفاده می‌شود. پماد زینک اکساید در درمان ضایعات پوستی مستعد عفونت مانند سوختگی، اگزما، سوختگی پای نوزادان، خراشیدگی و گزش حشرات. ضد التهاب خفیف پوستی و همچنین در ترکیب کالامین به عنوان ضد خارش کاربرد دارد.

روی اکسید دارای خواص مرطوب‌کننده، آنتی‌بیوتیکی و دئودورانت است. به دلیل آثار ضد سبوم و منعکس‌کننده اشعه UV در ترکیب کرم‌های ضدآفتاب نیز استفاده می‌شود.

مصارف آرایشی

روی اکسید مصارف فراوانی در صنایع آرایشی دارد. این ترکیب می‌تواند اشعه UV خورشید را جذب کرده و از پوست در مقابل آفتاب سوختگی و سایر خسارات اشعه UV محافظت نماید.

روی اکسید یکی از مهم‌ترین ترکیبات مواد آرایشی معدنی است. از آنجا روی اکسید توسط پوست قابل جذب نیست بنابراین باعث هیچ گونه حساسیت پوستی نمی‌شود و غیر حساسیت زا و غیر جوش زا می‌باشد.

همچنین در تولید دئودورانت‌ها و صابون‌ها کاربرد دارد. این ترکیب در حذف بوی بد بدن و جلوگیری از رویش باکتری‌ها کمک می‌کند و به خوبی موجب تسکین هر گونه حساسیت پوستی می‌شود.

مصارف صنعتی

این ترکیب در ساخت مواد فراوانی در صنعت مانند پلاستیک، سرامیک، شیشه، سیمان، لاستیک (تایر اتومبیل)، نرم‌کننده، رنگ‌ها، مومها، چسب، غذاها، باتری و… استفاده می‌شود. پودر اکسید زینک کاربردهای فراوانی دارد. کاربردهای اصلی آن به صورت خلاصه ارائه می‌شود.

بیشتر کاربردها از واکنش روی اکسید به عنوان ماده تشکیل دهنده سایر اجزای روی استفاده می‌کنند. کاربرد آن در علم مواد شامل ضریب شکست بالا، رسانایی حرارتی بالا، آنتی‌بیوتیک و مواد محافظ اشعه UV می‌باشد.

به طریق مشابه به موادی مثل پلاستیک، سرامیک، شیشه، چوب، سیمان، رنگ، گریس، پماد، چسب، مهر، رنگ‌دانه، باتری، مواد به کار رفته در اطفاء حریق و بسیاری موارد دیگر استفاده می‌شود.