فواید موم عسل | خواص و کاربردهای بی نظیر موم عسل- پاییز 1399
موم عسل با توجه فواید بسیاری که دارد، در سطح گسترده ای در تولید محصولات آرایشی بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد.
همچنین موم عسل به دلیل جذب بالا و در پزشکی به منظور درمان برخی بیماری ها، به شدت مورد توجه بازارمحصولات طبیعی قرار گرفته است.
موم عسل به وسیله سه جفت از چهار جفت غده های زیرشکمی زنبورهای کارگر در سنین ۱۳ تا ۱۸ روزگی پس از تولد ترشح می گردد.
ترشح موم عسل توسط غدۂ مومی” به علت تغذیه از مواد قندی کربوهیدرات ها) و هضم و جذب آنها صورت می گیرد.
موم عسل یک ماده خنثی با شکل پذیری زیاد در درجه حرارت نسبتا پایین (در حدود ۳۲ درجه سانتی گراد) است. در مقابل، در این درجه حرارت اکثر موم های گیاهی خیلی سخت تر بوده و ساختمان بلوری دارند.
موم عسل نیز در آب نامحلول و در برابر بسیاری از اسیدها مقاوم است؛ ولی در اکثر حلال های آلی مانند: اتر، بنرن، بنزول، کلروفورم، روغن ترپنتین و بعد از گرم کردن در الکل و روغن های مایع محلول می باشد.
تاریخچه موم عسل
فواید موم عسل از زمان های قبل از تاریخ، مورد استفاده انسان بوده است. مصری های قدیم در ۴۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، زنبورعسل را نگهداری کرده و موم عسل را برای ساختن قالب، برای نوشتن و همچنین برای مومیائی کردن و محفوظ کردن اجساد مرده هایشان بکار می برده اند.
کاربرد موم عسل در طب سنتی
موم عسل در طب سنتی به نسبت ۱۰ تا ۲۰ درصد با پمادها ترکیب و مورد استفاده قرار می گیرد، این پمادها به سبب انعطاف پذیری بالا و داشتن ویتامین A اثرات مطلوبی روی قسمت های آسیب دیده پوست دارند.
وقتی دمای موم عسل با گرمای بدن بالا می رود، این ماده فعال می شود. همچنین موم عسل وجوه مشترکی با چربی‌ها دارد، به طوری که کاربرد آن را در بیماری های پوست بی خطر می کند.
کاربرد موم عسل در رومیان باستان
رومیان قدیم از موم عسل در کوزه گری، رنگرزی و نساجی استفاده می کرده اند. انواع عروسک های مومی از معابد یونانیها و رومیان قدیم یافت شده، کاربرد موم زنبور عسل برای تامین روشنایی از زمان های بسیار قدیم خصوصاً در مصر بسیار رایج بوده است.
کاربرد موم در یونان باستان
برای اولین بار شمع توسط یونانیها با به کار گیری نخ کتانی و موم زنبور عسل ساخته شد و برای تولید و تامین روشنایی از آن استفاده گردید.
کاربرد موم عسل زنبورعسل آنقدر فراوان گردید که کم کم تولیدات آن نتوانست جوابگوی صنایع مختلف باشد، به طوری که امروزه کمتر صنعتی است که از موم به نحوی استفاده نکند.
موم عسل از نظر صرفه اقتصادی
از جایی که چون تولید موم زنبورعسل بسیار گران می باشد و از طرف دیگر منابع دیگری مانند مومهای گیاهی، حیوانی و مصنوعی برای تولید سایر انواع موم وجود دارد.
امروزه در صنعت بیشتر از مومهای غیر از موم زنبورعسل استفاده می شود. ولی آنچه که حائز اهمیت بوده این است که یکی از راه های عمده استفاده از موم زنبورعسل در صنعت زنبورداری است.
جالبت اینجاست که هیچ نوع مومی کیفیت و مرغوبیت موم خالص زنبور عسل را برای این صنعت ندارد.
میزان تولید موم توسط زنبورعسل
مطالعات مختلف نشان داده است که زنبورعسل برای تولید یک کیلوگرم موم بطور متوسط ۴/۸ کیلو گرم عسل مصرف می کند.
بنابراین این فرآورده کندو با توجه به این که وقت و انرژی زیادی توسط زنبورها برای تولید آن بکار برده می شود بسیار با ارزش و گران است.
میزان یا نسبت تولید موم به عسل در سطح جهان بسته به عوامل مختلف از جمله نوع عسل عرضه شده به بازار، روش تولید عسل و میزان تقاضا برای موم فرق می کند ولی تخمین زده شده که این نسبت حدود ۱ به ۲۰ می باشد.
میزان تولید موم هر کلنی در سال حدود ۵۰۰-۳۵۰ گرم و به طور متوسط حدود ۴۰۰ گرم تخمین زده شده است. همچنین با روش های مختلف می توان میزان موم تولیدی هر کلنی را افزایش داد.
رنگ موم عسل
رنگ موم تازه ترشح شده از غدد مومی زنبور کارگر به رنگ سفید می باشد ولی گاهی لکه‌ها و رگه های زرد رنگ در آن نیز مشاهده می شود که مربوط به رنگ مایه های گرده گل است.
ترکیبات شیمیایی موم زنبورعسل
گرچه مطالعات زیادی روی ترکیب شیمیایی و فواید موم عسل انجام شده است، ولی در نتایج گزارشات تا حدودی اختلاف نظر وجود داشته و ضمنا ترکیب موم بطور کامل روشن نشده است. از جمع بندی مطالعات انجام شده تاکنون ترکیب متوسط موم خالص زنبورعسل غربی یا معمولی را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:
- هیدروکربن (حاوی کربن های فرد از ۲۱ تا ۲۳) ۱۶ درصد
- الکل های مخصوص (حاوی کربن های زوج از ۲۴ تا ۳۶) ۳۱ درصد
- اسیدهای مختلف (حاوی کربن های ۱۲ تا ۳۴ و عمدتا کربن ۱۶) ۳۱ درصد
- هیدروکسی اسید (حاوی کربن های ۱۲ تا ۳۲ و عمدتا کربن ۱۶) ۱۳ درصد
- دیول‌ها (حاوی کربن ۲۴ تا ۳۲) ۳ درصد
- سایر مواد ۶ درصد
خصوصیات فیزیکی موم زنبورعسل
بطور کلی موم خالص زنبورعسل ترکیبی از انواع استرها، اسیدهای چرب، الکل و هیدروکربن های سنگین می باشد.
موم زنبورعسل ماده ای جامد و بی شکل با بوی عسل و بدون طعم است که وقتی در بین انگشتان دست فشار داده شود نرم بوده و حالت پلاستیک را دارد ولی وقتی کاملا سرد باشد خشک و شکننده است.
خصوصیات فیزیکی موم خالص زنبور عسل و موم حاصل از ذوب و صاف کردن شانهای زنبورعسل (موم خام) توسط محققین مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است.
موارد مصرف موم زنبورعسل
- صنایع دارو سازی برای ساختن پمادها، کرم ها، پوشش روی قرص‌ها و غیره
- دندان پزشکی برای تهیه قالب از دهان و دندانها
- ریخته گری برای ساختن قالب
- صنعت نساجی
- ساخت انواع واکس ها، جلا دادن لوازم و وسایل منزل، جلا دادن چرم و نخ و…
- برای ساختن انواع چسب
- آدامس
- جوهر
- انواع مواد ضد آب
- در صنعت کاغذ سازی
روش های درمانی با موم
موم عسل ماده ای است که دستگاه گوارش انسان و سایر جانداران قادر به تجزیه مولکولهای آن نبوده و به صورت اولیه از بدن دفع می گردد.
موم عسل به سرعت به وسیله پوست جذب می شود و به همین دلیل امروزه در ساخت وسایل بهداشتی، آرایشی نظیر کرم ها، پمادها، ماسکهای زیبایی صورت و… اهمیت زیادی دارد.
جان ویس پژوهشگر آمریکایی جویدن موم و عسل را برای پاک شدن مجاری بینی و حلق توصیه می کند و برای سینوزیت، تنگی نفس و زکام آن را دارویی موثر می داند.
البته بیماران باید هر ساعت نصف قاشق مربا خوری عسل با موم مصرف نموده و موم آن را یک ربع بجوند. جویدن موم عسل رنگ دندانها را از بین برده و لثه‌ها را محکم می کند.
جویدن شکلات های تهیه شده از عسل و موم باعث ازدیاد ترشح بزاق جهت فعالیت ترشحی و حرکتی معده و سوخت و ساز بدن می شود و اثر قابل توجهی بر روی گردش خون و ظرفیت کار ماهیچه دارد.
همچنین برای افراد سیگاری که تمایل به ترک دارند بسیار مفید بوده، موم عسل درد را تسکین می دهد، برای سینه درد، پهلو درد و سل مفید است. اگر موم عسل را به محل زخم بمالند درد را برطرف می کند.
سایر روش های درمان
1- چاک گوشه لب
یکی از فواید موم عسل، درمان چاک لب می باشد، به این روش که مقداری موم عسل را با مقدار برابر روغن حیوانی در ظرف بن ماری گرم کنید تا مخلوطی یکنواخت به دست آید.
بعد کمی سفیدآب روی آن بپاشید و بهم بزنید و روزی ۳ مرتبه کمی از آن را به موضع درد بمالید.
2- درمان نقرس
مقداری موم زنبورعسل و صمغ کاج را در ظرف بن ماری گرم کنید و مقداری عسل به مخلوط بیافزایید. سپس این ضماد را روی پارچه کتانی مالیده و روی انگشت شست پا ببندید، باعث تسکین درد و کاهش ورم مفصل انگشت شست می گردد.
3- درمان زگیل های پوستی
مقداری عسل را با موم در ظرف بن ماری گرم کنید، آن را روی برگ چغندر یا گشنیز مالیده سپس روی موضع قرار دهید و روی آن را محکم ببندید و سه روز به حال خود بگذارید تا زگیل های‌ها از بین بروند. در صورت نیاز می توان درمان را مجددا تکرار کرد.
4- تسکین دردهای رماتیسمی
به منظور تسکین دردهای رماتیسمی مقداری موم عسل، روغن زیتون و روغن سیاه دانه را به نسبت مساوی مخلوط کرده و روی موضع درد بمالید و روی آن را با پارچه ببندید تا گرم شود و بهبودی حاصل شود.
5- کرم ضد چین و چروک
مواد لازم:
- موم عسل ۵۰ گرم
- آب پیاز ۵۰ گرم
- عسل ۵۰ گرم
- عصاره آلوئه ورا ۵۰ گرم
طرز تهیه:
موم عسل را داخل یک ظرف چینی یا روی ریخته و آن را داخل آب جوش قرار دهید تا با حرارت آب ذوب شود. سایر مواد را به آن اضافه نمایید و با یک قاشق چوبی به طور مرتب بهم بزنید تا زمانی که ترکیب کاملا خنک شود.
قبل از استفاده، صورت را با آب گرم بشویید، سپس لایه نازک از کرم را با دستمال کاغذی بر روی پوست بمالید و پس از ۱۵ دقیقه صورت را پودر بزنید.
6- کرم برای پوست چرب
مواد لازم:
- موم عسل ۱۰ گرم
- آمونیاک ۱۰ گرم
- آب ۱۵ سی سی
طرز تهیه:
مانند دستورالعمل بالا
7- کرم تقویتی
مواد لازم:
- موم عسل ۱۰ گرم
- گلیسیرین ۱۵ گرم
- روغن هل ۸۰ گرم
طرز تهیه:
موم عسل را داخل یک ظرف چینی یا روی ریخته و آن را داخل آب جوش قرار دهید تا با حرارت آب ذوب شود. سایر مواد را به آن اضافه نمایید و با یک قاشق چوبی به طور مرتب بهم بزنید تا زمانی که ترکیب کاملا خنک شود.
قبل از استفاده، صورت را با آب گرم بشویید. سپس لایه نازک از کزم را با دستمال کاغذی بر روی پوست بمالید و پس از ۱۵ دقیقه صورت را پودر بزنید.
8- تقویت کننده لب
مواد لازم:
- موم عسل ۱ قسمت
- روغن مایع (بادام، زیتون و..) ۴ قسمت
- عرق نعناع چند قطره
طرز تهیه:
یکی دیگر از فواید موم عسل مصرف آن بعنوان تقویت کننده لب می باشد. موم و روغن را با حرارت ملایم و غیر مستقیم ذوب کنید و آنها را مرتب با هم زن سیمی تا زمانی که موم کاملا ذوب شود هم بزنید.
سپس از روی حرارت بردارید و چند قطره عرق دلخواه را به آن اضافه نمایید و تا زمانی که مخلوط سرد و سفت شود به هم زدن خود ادامه دهید و قبل از اینکه کاملا سرد شود، آن را درون ظرف کوچکی بریزید و بگذارید کاملا خنک شود.
9- مرهم لب
مواد لازم:
- موم خرد شده ۲۲۵ گرم
- روغن نارگیل ۴۲۵ میلی لیتر
- عسل ۱۰۰ گرم
- شیره خالص وانیل ۵ قاشق سوپ خوری
طرز تهیه:
موم عسل را در یک ماهی تابه تا ۶۶ درجه سانتی گراد حرارت دهید. در یک ماهی تابه دیگر روغن را با همین حرارت گرم کنید و سپس آن را به موم اضافه کرده و از روی حرارت بردارید.
آنها را خوب مخلوط کنید تا کاملا ترکیب شوند. سپس عسل و شیره وانیل را اضافه نمایید و هم زدن را ادامه دهید.
بعد آن را در یک ظرف لوله ای یا استوانه ای بریزید و بگذارید یک شب بماند تا سرد شود. سپس آن را بسته و در دمای اتاق دور از نور مستقیم خورشید نگهداری نمایید.
شمع های مومی
شمع های مومی مطلوب هستند و برخلاف پارافین نه چکه کرده، نه بریده شده و نه دود می کنند. اما مدت زیادی نمی سوزند. شما می توانید ۳ نوع شمع از موم درست کنید: قالبی، غلتکی و شناور.
نحوه نگهداری موم زنبور عسل
موم زنبور فقط باید به شکل ذوب شده و پاکیزه نگهداری شود. نگهداری باید در جاهای خشک و خنک باشد و هرگز در همان اطاق نزدیک یا کنار هر آفت کشی نباشد.
موم عسل طی زمان بتدریج متبلور خواهد شد و در نتیجه سخت تر می شود، اما اینکار بدون هرگونه صدمه برگشت پذیر است، درست مانند عسل شکرک زده.
نظر شما درباره فواید موم عسل چیست؟ آیا موم با توجه به خواص فراوان و دارویی آن می تواند به بهبود بیماری‌ها کمک کند؟ نظر خود را در قسمت دیدگاه‌ها با ما در میان بگذارید.
دیدگاه خود را بنویسید